پرسش:
با توجه به حرام بودن قمار و شرط بندی، چرا شرط بندی در شنا و تیراندازی و سوارکاری جایز است؟

پاسخ:
با اینکه قمار در اسلام حرام و گناهی بزرگ معرفی شده است ،ولی شرط بندی در ۳ مورد در اسلام مشروع می باشد:

۱. شنا ۲. تیراندازی ۳. سواركاری.(۱)

***** نکته قابل توجه و بسیار مهم در این مورد :

این است که خود شرکت کنندگان در این سه مسابقه می توانند شرط بندی کنند،نه تماشاگران این مسابقات.*****

در مورد این مسئله قبل از هر چیز باید به این حقیقت مهم توجه داشت كه در بسیاری از امور و دستورات دینی تا زمانی که از جانب معصومین توضیح کامل و جامعی در خصوص فلسفه و ریشه این احکام و قوانین نیامده، نمی توان برای آن ها دلیلی کامل و مطلق بیان کرد و یا آن ها را نادرست خواند، بلکه باید دستورات دینی را به شکل تعبدی و از منظر تسلیم پذیرفت. به عبارت دیگر همان معصومی كه در اصل قمار و شرط بندی حكم به حرمت داده است در مواردی خاص این حرمت را برداشته و اجازه داده است و لذا ما باید به هر دو پایبند باشیم. اما همه این ها دلیل بر این نمی شود که ما از منظر عقل و دانش طبیعی در خصوص فلسفه و حکمت های دستورات دینی به تامل و بررسی نپردازیم، زیرا ما خداوند را حکیم می دانیم. هر چند دستورات دینی و احکام شریعت بر اساس فلسفه کلی آزمایش میزان تسلیم و سرسپردگی بندگان تدوین شده اند، اما یقینا خالی از مصالح و حکمت های مختلف در زندگی دنیا و آخرت بشر هم نیستند. از همین روی می توان در مورد حکمت آن ها با تامل و دقت به نتایجی دست یافت. به علاوه توجه داشته باشید كه مراجع برای فتوا دادن و استخراج احكام دین صرفا باید براساس منابع تعریف شده یعنی كتاب و سنت و عقل و اجماع صدور رای نمایند و نمی توانند از منابع دیگری در صور فتوا استفاده كنند. در این منابع نیز در بسیاری از احكام مانند شرط بندی و استثنائات آن، موارد به طور كامل بیان شده و یك فقیه اجازه تعمیم و تسری این حكم را به موارد مشابه ندارد.

اما در مورد استثناء شدن این چند مورد باید گفت: شرط بندی درباره اسب سواری، تیراندازی و شناکردن به جهت حكمتهای زیر اجازه داده شده است. البته باز هم تاكید می كنم كه اینها صرفا برخی از حكمتهای حكم است و دلیل آن روایات است که از باب تعبد باید به آن عمل نماییم. اما حكمتها:

۱. فایده و نفع اجتماعی:

اگر شرط بندی روی همان سه موضوع باشد در واقع مهارت های لازم در جامعه اسلامی برای دفاع و تامین امنیت فراهم می شود. اسلام برای امنیت و حفظ حریم جامعه اسلامی اهمیتی زیادی قایل است، یکی از موارد که این اهتمام نشان داده می شود مشروعیت شرط بندی بر اسب سواری، شناکردن و تیراندازی است با توجه به زمان صدر اسلام که اسب مهم ترین ابزار جنگی در جهت نقل و انتقال سریع نقش ایفا می کرد از میان حیوان های اصلی تنها اسب مطرح شده است، چون تنها حیوانی است که در سرعت و چابکی از تمام حیوانات اهلی دیگر قوی تر و مناسب تر است. مهم ترین وجهه جامعه اسلامی توان بازدارندگی است، اسلام می خواهد فرد، فرد جامعه اسلامی به این توان و قدرت دفاعی توجه کند، تیراندازی و شناکردن نیز در جنگ از اهمیت بسیار بالای برخوردار است و چیزی است که مرور زمان در آن تاثیر ندارد، ممکن است ابزار تیراندازی تغییر کند ولی اصل تیراندازی در این مساله مورد نظر است.

۲. نفع و فایده در برابر نیازهای واقعی و حقیقی:

بسیاری از ورزش ها از جمله فوتبال، و … امروزه طرفداران جدی دارند، اما نمی توان برای شکل و فرم آن جدا از اصل ورزش فایده واقعی تصور کرد. بنابراین، اموری مثل فوتبال و … پیش از آن که برای تامین یک نیاز واقعی و بنیادین باشد، برای ایجاد سرگرمی است. از این جهت بازی های از این نوع که بیشتر هوس پسندانه است تا نفع دهنده واقعی، نمی تواند مصداق شرط بندی مشروع و حلال واقع شود.

۳.احتمال سستی در جامعه و زوال اقتصاد و معاملات:

این احتمال هم وجود دارد که حكمت دیگر مساله این باشد كه بالاخره انسان برای ارضای این نیاز درونی و روحی احتیاج به برخی فعالیت ها و هیجانات در زندگی دارد و اسلام نیز برای پاسخ به این نیاز درونی در موارد محدود این عمل را اجازه داده است. اما به دلیل مشخص بودن آفات و مشكلات بیش از حد قمار و شرط بندی( كه حتما به آن واقف هستید و آن را در جوامع دیگر می بینید) آن را در همه موراد تعمیم نداده كه باعث از بین رفتن اقتصاد و معامله در جامعه و سست شدن پایه خانواده ها و مشكلاتی از این قبیل در جامعه شود.

پی نوشت:
۱. شهید ثانی، الروضه البهیه، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، بی تا، ج ۴، کتاب السبق و الرمایه، ص ۴۲۱.