در اندیشه امام(ره) بسیج نهادی است اجتماعی با ابعاد متعدد. در این نگرش، بسیج دیگر صرفاً سازمانی نظامی نیست که فقط در زمان جنگ و برای دفاع در مقابل دشمن شکل گرفته باشد، بلکه نهادی است وسیع و پاسخگوی نیازهای اساسی و حیاتی جامعه و با اجزای دیگر نظام، چنان هماهنگی و پیوند دارد که انفصال آن جز با انحلال جامعه اسلامی متصور نیست.

مقدمه:
از جمله زیباترین موضوعات و مفاهیمی که در سایه مبانی دقیق شیعی و اسلامی و ادبیات انقلاب اسلامی رونق و مفهوم زیبا و روشنی به خود گرفت،  واژگان بسیج و بسیجی است. شاید دست یابی به یک تعریف دقیق و جامع در خصوص معنا و مفهوم بسیج کار ساده و راحتی نباشد، ولی برای دستیابی به این مقصود بیان ویژگی‌ها و خصوصیات بسیجی در فرهنگ اسلامی می‌تواند کمک شایانی به  این معنا نماید. 
بسیجی از منظر امام خمینی(ره)
در اندیشه امام(ره) بسیج نهادی است اجتماعی با ابعاد متعدد. در این نگرش، بسیج دیگر صرفاً سازمانی نظامی نیست که فقط در زمان جنگ و برای دفاع در مقابل دشمن شکل گرفته باشد، بلکه نهادی است وسیع و پاسخگوی نیازهای اساسی  و حیاتی جامعه و با اجزای دیگر نظام، چنان هماهنگی و پیوند دارد که انفصال آن جز با انحلال جامعه اسلامی متصور نیست.  بسیج در صورتی می تواند نهادی جامع و شامل جهات متعدد و پایدار شناخته شود که نیازهای دائمی و باورها و ارزش های فرهنگی پدید آورنده آن به روشنی تعریف شوند، این نیازها ممکن است اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و یا نظامی باشند.  به فرموده امام(ره) «بسیج شجره طیبه و درخت تناور و پر ثمری است که شکوفه های آن بوی بهار وصل و طراوت یقین و حدیث عشق می دهد، بسیج مدرسه عشق و مکتب شاهدان و شهیدان گمنامی است که پیروانش بر گلدسته های رفیع آن، اذان شهادت و رشادت سر داده اند. بسیج میقات پا برهنگان معراج اندیشه پاک اسلامی است که تربیت یافتگان آن، نام و نشانی در گمنامی و بی نشانی گرفته اند.»[1]

مأموریت‌های مهم دانشجوی بسیجی
1-وظیفه شناسی و مسئولیت پذیری
اولین و مهمترین ویژگی دانشجوی بسیجی وظیفه شناسی و مسئولیت پذیری اوست. در فرهنگ و ادبیات انقلاب اسلامی به کسی بسیجی اطلاق می‌شود که از شناخت کامل از موقعیت و جایگاه خود در محل زندگی و دنیای پیرامون برخوردار باشد. یک شخص بسیجی به شناخت وظایف و انجام مسئولیت‌های پیرامون شهرت دارد. هر کجا که وظیفه او ایجاب نماید هیچ گونه تعلل و سستی به خرج نمی‌دهد. یک شخص بسیجی وظایف خود را صرفاً در میدان جنگ و تقابل با  دشمن نمی‌بیند بلکه او در موقعیتی به دنبال پیشرفت و سر بلندی خود و جامعه دینی و ارزشی است. او این نگاه خود را از آموزه‌های دینی وام گرفته است؛ چرا که در این خصوص پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌واله‌و سلم)می‌فرماید:‌ «كُلُّكُمْ رَاعٍ وَ كُلُّكُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِه‏؛[2]به راستی كه همه شما حافظ و سرپرستید و همه شما جوابگوی مردم زیردست خود هستید». اهمیت و حقیقت مسئولیت پذیری در فرهنگ قرآنی نیز در آیات متعددی مورد توجه و بیان قرار گرفته است برای نمونه خداوند متعال می‌فرماید:‌ «وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلا؛[اسراء/36] و از پى آنچه بدان دانش ندارى مرو، كه گوش و چشم و دل، از همه اينها بازخواست خواهد شد».

2-آگاهی و بصیرت دینی و سیاسی
دومین ویژگی لازم و ضروری دانشجوی بسیجی بصیرت و شناخت و آگاهی نافذ اوست. این ویژگی او موجب می‌شود که در فتنه‌های سختو خطرناک که تشخیص حق از باطل بسیار سخت می‌نماید، به سادگی بتوانند دست‌های پنهان دشمن را شناسایی نماید و وظیفه خود را به درستی انجام دهند. ویژگی بصیرت و آگاهی  همچون نور افکنی پر قدرت جاده‌های ظلمت و تاریک را برای او روشن می‌نماید به طوری که حقیقت از چشمان او پنهان نمی‌ماند. ویژگی بصیرت و نگاه نافذ دانشجوی بسیجی در تمام جوانب زندگی او خود نمایی می‌کند. ازاینرو آگاهی و معرفت دینی و شناخت به وظایف و مسئولیت‌های سیاسی و اجتماعی و فردی و خانوادگی را نیز در بر می‌گیرد. در آموزه‌های دینی و قرآنی موضوع بصیرت به خوبی مورد توجه و اهمیت قرار گرفته است؛ کما اینکه در این خصوص خداوند متعال اولیاء و مقربان درگاه خود را با این ویژگی معرفی  می‌فرماید:« قُلْ هذِهِ سَبيلي‏ أَدْعُوا إِلَى اللَّهِ عَلى‏ بَصيرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اتَّبَعَني‏ وَ سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكينَ؛[یوسف/108] بگو: اين راه من است كه با بينايى به سوى خدا مى‏خوانم، من و هر كه از من پيروى كند. و پاك است خداى، و من از مشركان نيستم»

3-دشمن شناسی و دوست شناس حرفه‌ای
سومین  و بارزترین خصوصیت دانشجوی بسیجی دشمن شناسی اوست هر چند که این موضوع خود می‌تواند در ادامه ویژگی بصیرت دینی او باشد، ولی به لحاظ اهمیت آن سزاوار است به طور مجزا از آن صحبت به میان آید. یک دانشجوی بسیجی به واسطه درایت، فهم و آگاهی و بصیرتی که در وجود او شکوفا شده، در تمام عرصه‌های زندگی حساب دوست را از دشمن جدا کرده و با هریک به تناسب جایگاهی  که دارد برخورد می‌نماید. او هیچ‌گاه رفتار مساوی با دوست و دشمن نداشته و دشمن را به مثابه دوست نمی‌پندارد. خداوند متعال در قرآن مجید به صراحت پرده از وجود دشمنان خطرناک انسان بر داشته است و او را از خطرات پیشروی این چنین دشمنانی برحذر داشته است: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الَّذِینَ اتَّخَذُوا دِینَکُمْ هُزُواً وَ لَعِباً مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ الْکُفَّارَ أَوْلِیاء؛[مائده/57] اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید، افرادى که آئین شما را به باد استهزاء و بازى مى‌‏گیرند، از اهل کتاب و مشرکان، دوست و تکیه‌‏گاه خود انتخاب نکنید».

4-تلاش و همت مضاعف
یک دانشجوی بسیجی در تمام عرصه‌های علمی و اجتماعی تلاش و همت مضاعف داشته؛ ازینرو برای رسیدن به آرمانهای ارزشی و دینی خود هیچ‌گونه تعلل و سستی به خرج نداده و با تلاش و کوشش فراوان در پی رسیدن به نتیجه مطلوب و رضایت الهی است. قرآن مجيد پيشرفت و ترقي فرد و اجتماع را در سايه كار و كوشش مي داند، آنجا كه مي فرمايد: «لَيْسَ لِْلإِنْسانِ إِلاّ ما سَعي؛[نجم/39] انسان بهره اي جز نتيجه كار و كوشش خود ندارد».

5-بهره‌مندی از  هدف، نظم و اعتدال در زندگی
بی شک دست‌یابی به بسیاری از اهداف و آرمانهای ارزشی بدون داشتن هدف و بهره‌مندی از نظم و  اعتدال در زندگی میسر نخواهد بود؛ ازاینرو یک انسان آگاه و خردمند در مرحله اول هدف‌ ارزشمند والهی را برای خود ترسیم می‌نماید و برای رسیدن به آن اهداف والا از شاخصه‌های ارزشمند نظم و اعتدال در زندگی بهره می‌جوید و هیچ‌گاه دستخوش افراط و تفریط در زندگی نمی‌شود. امام علي (عليه‌السلام )در وصيت نامه خود خطاب به دو فرزند بزرگوارش امام حسن و امام حسين عليهماالسلام مي فرمايد: «أُوصِيكُما وَ جَمِيعَ وُلْدي وَأَهْلِي وَمَنْ بَلَغَهُ كِتابِي بِتَقْوَي اللّه ِ وَنَظْمِ أَمْرِكُمْ.[3]شما و همه فرزندانم و خانواده ام و هر كس را كه نامه ام بدو رسد، را به ترس از خدا و نظم در كارهايتان سفارش مي كنم. امام خميني رحمه الله نيز نظم را از واجبات الهي مي دانست و مي‌فرمود: «و البته بايد همه امور بر نظام و نظم باشد. حفظ نظم از واجبات الهي است»[4]

سخن‌پایانی
هر چند در این نوشتار تنها به پنج ویژگی ممتاز یک دانشجوی متعهد  و بسیجی اشاره شد. ولی نباید از یاد برد، یک دانشجوی مسلمان خود را متعهد و ملزم به رعایت آموزه‌های دینی و اخلاقی می داند لذا ویژگیهای فراوان دیگری را می‌توان در توصیف او بر شمرد که در این مجال فرصت پرداختن به آن نبود.

__________________________________

پی‌نوشت:‌

[1]. صحیفه نور، جلد 21، ص 195.
[2]. جامع الأخبار(للشعيري)، ص119.
[3]. نهج البلاغه، نامه 47، ص 977.
[4]. امام خمينى رحمه الله، صحيفه نور، تهران، سازمان مدارك فرهنگى انقلاب اسلامى وزارت ارشاد، 1364، ج 13، ص 15.