بر اساس این آموزة متعالی قرآن كریم كه فرمود: «وَ لِلّهِ اْلأَسْماءُ الْحُسْنى‏ فَادْعُوهُ بِها»[1] معلوم می‌شود كه خداوند اسماء حسنای دارد كه باید او را به آن اسماء خواند، و طبق روایتی كه قبلاً نیز اشاره شد

امام صادق(ع) فرمود: سوگند به خدا كه اسماء حسنای الهی ما اهل‌بیت هستیم.[2]گفتنی است كه در باب اسماء الهی و این‌كه اهل‌بیت(ع) جلوه و ظهور عینی آن‌هاست  جای سخن بسیار است، و در جای خود به تفصیل بیان شده،[3] ولی در اینجا تنها بدین نكته باید اشاره گردد كه به گفته صاحب نظران بزرگ، اسم در اصطلاح اهل عرفان به معنای ذات با تعیّن خاص است، یعنی ذات هرگاه صفتی از صفات و یا همه صفات او مورد نظر باشد، لذا اسم با این رویكرد از سنخ وجود خارجی و عینی است، و نه از مقولة لفظ، و چنین اسمی خود دارای اسم است و مفهومی كه بر آن دلالت می‌كند «اسم الاسم» و لفظی كه دلالت بر آن مفهوم دارد «اسم اسم الاسم» است.[4]>

بنابراین آنچه در كلام امام صادق(ع) اشاره شده ناظر بدین معناست كه حقیقت وجود اهل‌بیت عین اسمائ حسناء و جلوه عینی و صورت جمعی و تفصیلی اسماء حسناء و صفات متعالی خداوند است.[5] با توجه به این رویكرد. حال در خصوص وجود قدسی فاطمه زهرا سلام الله علیها باید گفت طبق آموزه‌های وحیانی ایشان جلوه عینی همه اسماء حسنی از جمله اسم شریف «الفاطر» است، از این رو در حدیث اشتقاق كه درباره اشتقاق نام‌های پنج تن (پیامبر، امیرمؤمنان، فاطمه زهرا و حسنین (ع) از نام‌های خداوند سخن گفته شده چنین آمده است: «هولا خمسة شققت لهم خمسة اسماء من اسمائی، فانا المحمود و هذا محمد، و انا العالی و هذا علی، و انا الفاطر و هذه فاطمة، و انا الاحسان و هذا الحسن، و انا المحسن و هذا الحسین»[6] در این حدیث نورانی تصریح شده كه فاطمه از اسم شریف «الفاطر» مشتق شده است. چه این كه در روایت دیگر آمده رسول خدا(ص) خطاب به دختر فاطمه‌زهرا(س) فرمود:«شق الله لك یا فاطمه اسماء من اسمائه فهو الفاطر و انت فاطمه و شبهه»[7]

از این گونه آموزه‌های متعالی بدست می‌آید كه وجود حضرت فاطمه‌زهرا(س) جلوه عینی اسم شریف «الفاطر» است. قرآن كریم درباره نقش اسم «فاطر» در نظام آفرینش به نكته‌های ژرفی اشاره نموده از جمله به نقل از حضرت یوسف پیامبر فرمود:«فاطر السموات و الارض ولی فی الدنیا و الاخرة»[8] و در آغاز سوره مباركه فاطر فرمود:«الحمدلله فاطر السموات و الارض»[9] كلمه فاطر از ریشه «فطر» و به معنای شكافنده[10] و ایجاد كننده و پدید آورنده است از ابن عباس نقل شده كه من معنای فاطر را وقتی به طور دقیق فهمیدم كه روزی دو نفر عرب بدوی و صحرانشین نزد من آمدند درباره چاهی دعوا داشتند، یكی آن‌ها گفت:«انا فطرتها» من اول كندن آن چاه را آغاز نمودم.[11] از این معلوم می‌شود كه واژه فاطر به معنای مبدأ و آغازگر نخست است.

گفتنی است كه اسم شریف «فاطر» شش بار در قرآن كریم آمده كه در همه آن موارد با تعبیر:«فاطر السموات و الارض» بیان شده است.[12] مفسر حكیم علامه طباطبائی تصریح نموده كه مراد از:«آسمان و زمین» در این آیات مجموع نظام عالم است و نه خصوص آسمان و زمین.[13] چه این كه ایشان در تبیین واژه فاطر و اطلاق آن بر خداوند گفته است: اگر كلمه فاطر اسمی از اسماء حسنای الهی است و ناظر به فیض مستمر و دائمی خداوند در ایجاد هستی و كمالات آن است.[14] چه این كه حضرت یوسف با یاد اسم شریف فاطر از فیض ولایت الهی در دنیا و آخرت سخن گفته است.[15] از آنجا كه براساس روایات پیش گفتة فاطمه زهرا سلام الله علیها، جلوه و ظهور اسم شریف «فاطر» است و به تعبیر روایات وجود او از اسم «الفاطر» مشتق شده است، در نظام آفرینش و در دنیا و آخرت مبدأ و سبب آثار و بركات فراوانی شده و از ناحیة وجود او به اذن الهی در دنیا و آخرت فیض بسیاری نصیب عالمیان شده و خواهد شد، كه در ادامه این پژوهه به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌گردد. ولی در اینجا بدین آموزه متعالی اشاره می‌شود كه در زیارت جامعه كبیره كه حقیقتاً درسنامه اهل‌بیت شناسی است در این رابطه نكته شنیدنی اشاره گردید فرمود: «بكم فتح الله و بكم یختم»[16] و در فراز دیگر فرمود: «ان ذكر الخیر كنتم اوله و اصله و فرعه و معدنه و ماویه و منتهاه»[17] براساس این گونه آموزه‌های متعالی معنای اسم فاطر بودن حضرت فاطمه زهرا(س) بهتر و آسان‌تر قابل درك است، و معلوم می‌شود كه آغاز و انجام هستی و همه كمالات وجودی آن كه فیض و جلوه اسم نورانی «الفاطر» است از طریق مظهر عینی آن یعنی فاطمه زهرا سلام الله علیها و سایر اهل‌بیت (پدر و همسر و فرزندان معصوم فاطمه زهرا) در نظام آفرینش تجلی كرده، و او جلوة كامل و واسطه فیض بر جهان خلقت است از این رو مظهر اسم فاطر دانسته شده، و یكی از معانی اشتقاق فاطمه از اسم فاطر همین است، وگرنه آن حدیث درصدد بیان اشتقاق لفظی نیست.

پی نوشت:

[1]. نام‌های نیكو به خدا اختصاص دارد، پس او را با آن‌ها بخوانید،اعراف7، آیة180.
[2]. تفسیر نور الثقلین، ج2،ص103.
[3]. سیمای اهل‌بیت در عرفان امام خمینی،ص32.(به همین قلم)
[4] . ر،ك: علم الیقین، ج1، ص97، شرح الاسماء الحسنی، ص214، المیزان، ج8، ص381، ص384.
[5] . ر،ك: انسان و خلافت الهی، ص117.
[6]. این پنج تن كسانی‌اند كه از پنج اسم از اسامی من مشتق شده‌اند، من محمود و این محمد است، من عالی و این علی، من فاطر و این فاطمه، من احسان و این حسن، من محسن و این حسین است. فراید السمطین، ج1، ص36.
[7]. فاطمه از اسمی از اسمائی خداوند مشتق شده، زیرا خداوند فاطر و او فاطمه و جلوه‌ای اسم فاطر است. بحارالانوار، ج43، ص15.
[8]. ای پدید آورندة آسمان‌ها و زمین، تنها تو در دنیا و آخرت مولای منی. یوسف، آیه101.
[9]. سپاس خدای را كه پدید آورندة آسمان و زمین است. سوره فاطر، آیه1.
[10]. مفردات الفاظ القرآن، ص666. (ماده فاطر)
[11]. مجمع البحرین، ج3ـ4، ص410. (ماده فاطر)
[12]. انعام آیه14، یوسف آیه101، فاطر آیه1، ابراهیم آیه10، زمر آیه46، شوری آیه11.
[13]. ر،ك: المیزان، ج17، ص3.
[14]. ر،ك: المیزان، ج17، ص2.
[15] . ر،ك: المیزان، ج11، ص274 ص275.
[16]. خدا ایجاد هستی را با نور وجود شما آغاز نمود، و انجام آفرینش هستی نیز با شماست. من لایحضره الفقیه، ج2، ص616.
[17]. اگر یادی از خیر و نیكی شود، شما اهل‌بیت سرآغاز، اصل و اساس، فرع، سرچشمه و معدن، و مبدأ و سرانجام آن هستید. همان.