براساس مبانی عرفانی ، حقیقت وجود انسان كامل (پیامبر و اهل بیت) نخستین جلوه و ظهور هستی و فیض نخست وجود است، از این رو عارف نامدار محیی الدین عربی در كتاب گرانسنگ فتوحات مكیه تصریح نموده: آن گاه كه حق تعالی ایجاد عالم را اراده فرمود از آن اراده قدسی حقیقتی تجلی نمود كه از آن در اصطلاح به «هباء» نامیده می شود.

این پدیده (هباء) نسبت به عالم به منزله گچ و ماده‌ای است كه نقشة ساختمانی را با آن روی زمین مشخص می كنند، بعد از پدید آمدن هباء حق تعالی با نور خویش به سوی آن تجلی كرد و نزدیكترین وجود به هباء به لحاظ دریافت نور وجود، حقیقت وجود محمد(ص) بود كه از آن به عقل نیز یاد می شود، از این رو حقیقت وجود او اولین موجودی است كه در نشئه هستی ظاهر گردیده است و نزدیكترین فرد به او علی بن ابی طالب است كه سرّ همه انبیاء است. از این سخن معلوم می شود كه حقیقت وجود پیامبر و اهل بیت( ع )فیض نخست الهی در نشئه ظهور هستی است. حال باید دید كه حضرت فاطمه زهرا چگونه فیض نخست محسوب می شود؟

براساس آنچه از مجموع آموزه های دینی و عرفانی بدست می آید حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از سه راه جزء فیض نخست و اولین آفریده هستی محسوب می شود:
الف: جابر بن عبدالله می گوید: از رسول خدا (ص) پرسیدم، اولین چیزی كه خداوند آفرید چه بود؟ حضرت فرمود:«نور نبیك یا جابر، خلقه الله ثم خلق منه كل خیر…» و به دلیل كلام پیامبر كه فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها را جلوه ای از وجود خود خوانده و فرمود:«فاطمة بضعة منی» همان طور كه حقیقت وجود پیامبر به عنوان نخستین جلوه و ظهور هستی است، حضرت فاطمه زهرا كه پاره ای از وجود اوست نیز فیض نخست خواهد بود.
ب: در روایات از اهل بیت علیهم السلام به اولین آفریدگان در عالم یاد شده از جمله امام باقر ع فرمود: «ان الله اول ما خلق، خلق محمدا و عترته الهداة المهدین فكانوا اشباح نور بین یدی الله» . در این روایت تصریح گردیده كه نور پیامبر و اهل ببیت او علیهم السلام نخستین آفریدگان در نظام هستی هستند كه به صورت تمثل نوری در پیشگاه خداوند بوده اند.
ج: در خصوص حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها روایتی نورانی از امام صادق(ع) نقل شده كه بدلیل اهمیت آن در این بحث فرازی از آن به تفصیل بازگو می شود : سدیر صیرفی از امام صادق ع و او از پدرش امام باقر(ع) و او از پدرانش و از جدش رسول خدا نقل كرده كه فرمود:«خلق نور فاطمة سلام‌الله‌علیها قبل ان تخلق الارض و السماء» حقیقت نور وجود فاطمه پیش از آفرینش عالم آفریده شد. از رسول خدا ص پرسیده شد مگر فاطمه از نوع آدمیان نیست؟ حضرت فرمود:«فاطمة حوراء انیسّة» فاطمه انسان حوری است. از حضرت سوال شد چگونه او حور انسانی است؟ حضرت فرمود:«خلقها الله من نوره قبل ان یخلق آدم اذ كانت الارواح، فلما خلق الله آدم عرفت علی آدم» .
از پیامبر پرسیده شد در آن هنگام فاطمه كجا بود؟ حضرت فرمود:«كانت فی حُقّة تحت ساق العرش» فاطمه در آن هنگام در مكانت برتری در سمت راست عرش الهی بود. آن گاه از رسول خدا ص سوال شد، غذای او چه بوده است؟ حضرت فرمود:«التسبیح و التهلیل و التمحید» در این روایت نورانی تصریح گردیده که نور وجود فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها قبل از خلقت عالم و آدم آفریده شد و همانند فرشتگان حیات نوری و ملکوتی او با تسبیح و تهلیل و تقدیس خداوند تامین می‌شده است.
براساس این گونه آموزه های متعالی حکیم نکته پرداز غروی اصفهانی ضمن سروده زیبایی درباره فاطمه زهرا(س) می‌گوید:
فیض نخست و خاتمه ، نور جمال فاطمه
چشم دل از نظاره در مبداء و منتهی کند
صورت شاهد ازل، معنی حسن لم یزل
وهم چگونه وصف آینه حق نما کند
مطلع نور ایزدی، مبداء فیض سرمدی
جلوه او حکایت از خاتم انبیا کند
بسمله صحیفه فضل و کمال و معرفت
بلکه گهی تجلی از نقطه تحت باء کند
دایره شهود را نقطه ملتقی بود
بلکه سزد که دعوی «لو کشف الغطا» کند
گفتنی است این که فاطمه زهرا(س) هم فیض نخست و هم فیض خاتمه خوانده شده، بدین معناست که نور وجود آن حصرت به لحاظ آن که فیض نخست الهی در عالم وجود است، مظهر «هو الاول» است، و بدلیل آن که کامل و برتر از نور وجود پیامبر و اهل بیت فیضی افاضه نخواهد شد ، مظهر «هو الاخر» است، چه این که به اعتبار اسم زهرا که به گفته امام صادق به معنای ظهور نور عظمت خداوند است ، مظهر اسم « هو الظاهر» است و به لحاظ آن که بشر از شناخت کنه حقیقت وجودی فاطمه بی نصیب اند، مظهر «هو الباطن» است، چه این که براساس زیارت جامعه کبیره که در حقیقت درسنامه اهلبیت شناسی است، آغاز و انجام نظام خلقت با نور وجود اهل بیت (ع) است از این روست که در فرازی از آن زیارت نورانی خطاب به آنان آمده : «بکم فتح الله و بکم یختم» . طبق این آموزه متعالی خداوند آفرینش هستی را با خلقت نور وجود اهل بیت آغاز نموده و با ظهور آخرین ذخیره هستی مهدی موعود طومار نظام خلقت پیچیده خواهد شد، و قیامت کبرا پدید خواهد آمد.