- یکی از رذائل اخلاقی و گناهان مربوط به زبان، فحش دادن است که در آموزه های دینی به شدت مذمت شده و برای درمان آن باید به تفکر در مورد بد زبانی، مراوده با کسانی که زبان پاکیزه دارند، تعیین جریمه و عمل نمودن به راه کارهای کنترل خشم، روی آورد.

یکی از رفتارهای بسیار زشت و زننده‌ای که در اسلام مورد نکوهش جدی واقع شده، و متاسفانه برخی از افراد، کم و بیش به آن مبتلایند، فحّاشی و بد زبانی است. این رفتار زشت و زننده از گناهان مربوط به زبان است، که باعث حرمت شکنی، آزار و اذیت نسبت به دیگران، مایه نابودی پیوندهای عاطفی، و ایجاد دشمنی و کینه می‌گردد و گاه با یک فحش، زمینه برای بروز دعوا و اختلاف ایجاد می‌گردد.

پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در مذمت فحش دادن می‌فرمایند:

«إِيَّاكُمْ‏ وَ الْفُحْشَ‏ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا يُحِبُّ الْفَاحِشَ الْمُتَفَحِّش‏ [1]

از فحش و دشنام بپرهيزيد، كه خداوند بد زبانى و هرزه ‏گوئى را دوست ندارد.»، آن حضرت در بیانی دیگر می‌فرمایند:

«الْفُحْشُ‏ وَ التَّفَحُّشُ‏ لَيْسَا مِنَ‏ الْإِسْلَام‏ [2]

دشنام دادن و بد دهنی، از اسلام به دور است.»
رسول مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)، حتی اصحاب خود را از فحش دادن به بت ها و معبودین مشرکین و دشمنان اسلام، باز می داشتند، چنان‌چه در آیه شریفه، به این نکته اشاره شده:

«وَ لا تَسُبُّوا الَّذينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّه [انعام/108]

 و (شما مؤمنان) به آن چه مشركان غير از خدا مى‏ خوانند دشنام ندهيد.»

 راه درمان

الف: تفکر
خوب است انسانی که گرفتار این رذیله اخلاقی است و به بهانه‌های مختلف، دهانش به فحش باز می‌شود، کمی با خود خلوت کند و با خود فکر کند، آیا در موقع بروز یک اتفاقی که منجر به فحش دادن می‌گردد، حق با من است و یا با طرف مقابل؟ اگر حق با من است که خود را با گفتن این گونه کلمات رکیک و زشت، بد جلوه داده‌ایم و اگر حق با طرف مقابل باشد، که پس از این عمل، چیزی جز رسوایی و خجالت باقی نمی‌ماند. پس این فحاشی جز نرسیدن به هدف و تیره کردن روابط، ثمره‌ای نخواهد داشت.

ب: مراقب دوستان خود باشیم
 اگر در میان دوستان و همکاران، افرادی هستند که به چنین خصلتی مبتلا هستند و عادت به فحش دادن دارند، باید رابطه خود را با آنان قطع نمود و با افرادی دوست شد که از چنین خصلت شومی، مبرّا هستند و فحش نمی‌دهند، که ناخودآگاه رفت و آمد و نشست و برخاست با چنین اشخاصی، تاثیر بسزایی در ترک این رذیله اخلاقی و رساندن انسان به سعادت دارد. امیرالمومنین (صلوات الله علیه) در تاثیر همنشین خوب، می‌فرماید:

«مُجَالَسَةُ الْأَخْيَارِ تُلْحِقُ‏ الْأَشْرَارَ بِالْأَخْيَار [3]

همنشينى با نيكان، افراد شرور را به خوبان ملحق مى كند.»

ج: ‏تعیین جریمه
مجازات نفس، و واکنش نشان دادن در برابر خطاها و خلاف هایی که از انسان سر می زند؛ یکی از توصیه‌های اخلاقی است، و پای بند بودن به آن، باعث کنترل نفس می‌گردد. امیرالمومنین (صلوات الله علیه) در این زمینه می‌فرمایند:

«إِذَا صَعُبَتْ‏ عَلَيْكَ‏ نَفْسُكَ‏ فَاصْعُبْ‏ لَهَا تُذِلَّ لَك‏ [4] 

هنگامی که نفس بر تو سخت گیرد (و در برابر طاعت فرمان حق به آسانی تسلیم نگردد) تو هم بر او سخت بگیر (و خواسته هایش را از او دریغ دار) تا در برابر تو تسلیم گردد.»
مثلا مشخص کند که اگر این دفعه، فحش بدهم، فردا را روزه بگیرم. عمل کردن به این جریمه، و سختی تحمل گرسنگی و تشنگی، باعث می‌گردد، انسان مراقبت بیشتری نسبت به زبان خود داشته باشد.

د: کنترل عصبانیت
گاه افراد به خاطر رذیله اخلاقی عصبانیت، عنان اختیار خود را از دست داده و به فحاشی به دیگران روی می‌ آورند، که در اینجا باید راهکارهای کنترل خشم را دنبال نمایند.

نتیجه
فحش دادن، یکی از رذائل اخلاقی و گناهان مربوط به زبان است که در آموزه های دینی به شدت مذمت شده و برای درمان آن باید به تفکر، پرهیز از دوستان ناباب و نشست و برخاست با کسانی که زبان پاکیزه دارند، تعیین جریمه و عمل نمودن به راه کارهای کنترل خشم، روی آورد.
_________________

پی نوشت:
[1]. ابن بابويه، محمد بن على‏، الخصال‏، ج1، ص 176، جامعه مدرسين‏، قم، 1362 ش‏.
[2]. تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحكم و درر الكلم‏، ص 81، دار الكتاب الإسلامي‏، قم‏،1410 ق‏.
[3]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار (ط- بيروت)، ج71، ص 197، دار إحياء التراث العربي‏، بيروت‏، 1403 ق.
[4]. ليثى واسطى، على بن محمد، عيون الحكم و المواعظ، ص 133، دار الحديث‏، قم‏، 1376 ش‏.