پرسش:
آیا در صورت شکستن توبه و تکرار گناه، دوباره توبه قبول می شود؟

پاسخ:
توبه در هر صورتی پذیرفته می شود، اما به شرطی که قصدِ تکرار آن را نداشته باشیم.
ما انسان ها نباید در موقعیتی قرار بگیریم که مجبور به گناه شویم.
اظهار پشیمانی در پیشگاه الهی دستور خاصی ندارد. مهم عزم بر ترک گناه و ندامت و پشیمانی درونی است.

اما گناه هر چه بزرگ باشد، باز به جهت بزرگی و عظمت رحمت و بخشش الهی، بخشیده خواهد شد. البته اگر توبه واقعی نماید و از صمیم قلب پشیمان بوده و قصد انجام دوباره آن را نداشته باشد، به خصوص اگر کسی به غفلت یا در اثر فریب به این عمل زشت مبتلا شده باشد.
در هر حال انسان باید سعی کند که فریفته نشود و در دام فریب کار نیفتد. در غیر این صورت او به اندازه همین غفلت مقصر خواهد بود، اما این ها هیچ کدام نباید موجب یأس و نا امیدی از رحمت خدا شود.

در قرآن کریم، پروردگار ۹۱ بار به عنوان غفور (بسیار آمرزنده) و ۵ بار به عنوان غفار (بسیار بخشنده) یاد شده ، بیش از ۸۰ بار از توبه و بازگشت به سوی خدا و قبولی توبه، سخن به میان آمده است. همه این‌ها حکایت از دامنه گسترده رحمت و مغفرت حق تعالی و قبولی توبه توبه کنندگان دارد. در آیه سوره نساء می‌فرماید: «هر کسی کار بدی انجام داده یا به خود ستم روا داشته» (اگر) از خداوند طلب آمرزش کند، خدا را آمرزنده و مهربان خواهد یافت».

یأس و نا امیدی از لطف و رحمت بی پایان و بی کرانه حق تعالی چرا؟این سخن خدا است که به پیامبر فرمود: «از قول من به مردم بگو: ای بندگان من! ای کسانی که (با بدی‌ها و گناهان) بر خود ستم روا داشتید، از رحمت خداوند ناامید نشوید (و بدانید که در صورت توبه کردن) خدا همه گناهان را می‌آمرزد، چه این که او بسیار آمرزنده و مهربان است».(۱)
این آیه امید بخش‌ترین‌، آیات قرآن مجید برای گناهکاران‌ است. در این آیه خداوند با نهایت لطف و محبت ،آغوش رحمت خود را به روی همه باز کرده‌; بنابراین با توبه ،خدا از انسان راضی و فرد در پیشگاه وی عزیز و محبوب می‌گردد.

آنان که از روی عناد و لجاجت، عصیان با پروردگار هستی نکرده‌اند، یا بر آن موضع نیستند، بلکه گناه آنان از روی جهل و سهو و پیروی هوای نفس و غلبه نفس اماره و مقتضیات جوانی آنان بوده و سپس توبه حقیقی کرده‌اند، چرا مأیوس شوند؟ یأس از رحمت الهی، از گناهان کبیره و در ردیف کفر قرار دارد! توبه کننده، محبوب خداست. قرآن کریم فرموده: «"ان الله یحب التّوابین؛(۲) خداوند توبه کنندگان را دوست دارد».
لطف خدا به بنده آن قدر زیاد است که امام صادق‌ (ع)فرمود: “خداوند به داود نبی وحی کرد : بنده مؤمن من اگر مرتکب گناهی شد، ولی پشیمان گشت و توبه نمود و در وقت یاد آوری آن گناه از من حیأ نمود ، علاوه بر این گناه او را می‌آمرزم ،آن را به حسنه تبدیل می‌کنم و من خدای ارحم الراحمین هستم‌"(۳)

توبه که به معنی پشیمانی واقعی از معصیت است، موجب بخشش گناه شده و صفحه قلب را از آلودگی پاک و تیرگی را مبدّل به روشنایی می سازد. گناه هر چه باشد، قابل توبه است و توبه از آن در درگاه الهی پذیرفته می شود، به شرط آن که توبه حقیقی باشد؛ یعنی انسان از عمق دل توبه کرده باشد. مکتب تربیتی اسلام تمام آلودگان به گناه را دعوت می کند که برای اصلاح خویش و جبران گذشته، از در توبه (که راه رحمت الهی است) وارد شوند و سعادت خود را باز یابند.
امام زین العابدین(ع) در مناجات زیبای خود می فرماید: “معبود من ! کسی هستی که به روی بندگانت دری به سوی عفو گشوده‏ و نامش را توبه نهاده‏ و فرموده‏ای : باز گردید به سوی خدا و توبه کنید، توبه خالص. حال که این در رحمت باز است ،عذر کسانی که از آن غافل شوند و توبه نکنند چیست؟".

توبه هرگاه واقعی باشد و از اعماق جان برخیزد و انسان از کرده خویش پشیمان شود ،مقبول درگاه خدا می شود و آثار و برکات توبه نمایان می گردد. توبه کار واقعی خود را از مجالس گناه دور می دارد و از عواملی که گناه را وسوسه و تداعی می کند، برحذر می باشد .او خود را در پیشگاه خدا شرمنده می بیند و همواره در صدد کسب رضای او می باشد. خداوند نه تنها توبه را می پذیرد، بلکه توبه کار واقعی را دوست دارد. قبلا نیز اشاره شد : اظهار پشیمانی در پیشگاه الهی دستور خاصی ندارد. مهم عزم بر ترک گناه و ندامت و پشیمانی درونی است.
اسلام درهای توبه و استغفار و کفارات را به روی گناهکاران گشوده است. وقتی با خدا خلوت کردی و به دعا و مناجات مشغول شدی، گناهان و معصیت‏های گذشته خود را به یاد آور . به زبان اعتراف و اقرار کن. از خدا عفو و مغفرت طلب نما.
امام باقر(ع) فرمود: “واللَّه ما ینجو من الذّنب ألاّ من أقربه؛(۴) سوگند به خدا! جز آن که به گناه اقرار کند، نجات نیافت”

قرآن مجید با بیان لطیف خود گناهکاران را به سوی خدا دعوت می‌کند . به آن ها قول می‌دهد که می‌توانند خود را از زندگی گذشته به کلی جدا کنند و زندگی نو را آغاز نمایند.(۵)
این آیه نوید می‌دهد راه به روی همه باز است. جنایتکار معروف تاریخ اسلام و قاتل حمزه سیدالشهدا هنگامی که می‌خواست مسلمان شود، می‌ترسید که توبه‌اش پذیرفته نشود؛ زیرا گناه او بسیار سنگین بود. جمعی از مفسران می‌گویند: دستور توبه، درهای رحمت الهی را به روی گشود.(۶) بر این اساس در اسلام یأس از رحمت الهی مردود اعلام شده و آن را از گناهان بزرگ شمرده‌اند.

قرآن مجید می‌فرماید: «ناامید از رحمت الهی نمی‌شود مگر کسی که کافر است».(۷) گناهکار هر قدر آلوده باشد، نباید خود را از فیض رحمت الهی ناامید بداند. لقمان به فرزندش می‌گوید: «به خدا چنان امیدوار باش که اگر گناه جن و انس را بیاوری، به تو رحم کند».(۸)
بر اساس روایات، توبه آثار گناهان را محو می‌کند . در این صورت دغدغه‌ای برای گناهکار باقی نمی‌ماند.
امام باقر(ع)می فرماید: «التائب من الذنب کمن لا ذنب له؛(۹) کسی که از گناه توبه کند، مانند کسی است که گناه نکرده باشد».

در صورت تحقق توبه از انسان شکی نیست که خداوند آن را می‌پذیرد. این بشارت را خداوند در قرآن داده است: «هو الّذی یقبل التوبة عن عباده و یعفو عن السیئات؛(۱۰) خدا است که توبه بندگانش را می‌پذیرد و گناهان آنان را عفو می‌نماید».
مناسب است کسی که می‏خواهد توبه کند دعاهای توبه ‏ای را که از ائمه معصومین وارد شده‏ است، به ویژه دعاهای صحیفه سجادیه، مخصوصاً دعای ۳۱ و یا مناجات خمسْ عشر، به‏ خصوص مناجات تائبین را بخواند.

پی‌نوشت‌ها:
۱. زمر (۳۹) آیه ۵۳.
۲. بقره (۲) آیه ۲۲۲.
۳.بحارالانوار، علامه مجلسی‌، ج ۶، ص ۲۸.
۴.نورالثقلین، ج ۴، ص ۱۵۷.
۵. زمر (۳۹) آیه ۵۳
۶. اقتباس از تفسیر نمونه، ج ۱۹، ص ۵۰۲
۷. یوسف (۱۲) آیه ۸۷.
۸. اصول کافی، ج ۳، ص ۱۰۹.
۹. همان، ج ۴، ص ۱۶۸.
۱۰. شورى (۴۲) آیه ۲۵.