بی‌تردید هیچکس بهتر از خود انسان نمی‌تواند در سرنوشت خویش تأثیر گذاشته و خود را کمک کند. فردای قیامت هم به انسان می‌گویند که تو برای رسیدگی به اعمال خودت کافی هستی و نیاز به کس دیگری نیست.

انسان، آگاه به حال خویش
در آیاتی از سوره قیامت می‌خوانیم: «بَلِ الْانسَانُ عَلىَ‏ نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ وَ لَوْ أَلْقَى‏ مَعَاذِيرَهُ [قیامت/ ۱۴و ۱۵] بلكه انسان خود به وضع خويش بيناست؛ و هر چند [براى توجيه گناهانش‏] بهانه‏‌ها بتراشد.»
شکی نیست که انسان بهتر از هر کسی حال خود را درک می‌کند هر چند بفرموده قرآن، منکر حال و حکایت خود شود. خیلی از اراذل و اوباش  که با مردم‌آزاری و کارهای بد دیگر خود پرونده قطوری را برای آن دنیای خود تشکیل داده‌اند؛ در درون خود احساس منفی بودن و بد بودن را دارند؛ ولی بخاطر مشغول شدن به کارهای خود و جمع بظاهر دوستانه‌اشان، منکر هر گونه بد بودن خود می‌شوند تا روزی که بدست قانون گرفتار شوند.

مردمان بی‌اعتقاد و لاابالی نسبت به دین، ممکن است در این دنیا هیچگاه نسبت به کارهای بد خود اظهار پشیمانی نکرده و بلکه قیافه حق به جانب هم بگیرند. «وَ إِذا قيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَ لَبِئْسَ الْمِهادُ [بقره/ ۲۰۶] وقتى كه به آنان مى‏‌گويند: از خدا بترسيد، تكبر و غرور آنها را به گناه و عصيان و اميدارد. دوزخ براى آنان كافيست كه سرانجام بسيار بديست.» ولی در آن دنیا و هنگام دیدن عذاب خدا همه چیز را اعتراف می‌کنند. خلبان آمریکایی عامل بمباران هیروشیمای ژاپن هیچگاه(در ظاهر) احساس پشیمانی نکرد[۱] ولی وقتی که در آن دنیا عذاب دردناک خدا را ببیند چه کار خواهد کرد؟
مجموع آیاتی که به اعتراف کافران و دوزخیان به گناهانشان می‌پردازد؛ شاهد مثال خوبی برای این مدعای ماست. [۲]

بخوان و به خودت نمره بده
خدای بزرگ، انسان‌ها را بر اساس فطرت آفریده است. «فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنيفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتي‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها لا تَبْديلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ [روم/ ۳۰] پس تو مستقيم روى به جانب آيين پاك اسلام آور در حالى كه از همه كيش‌ها روى به خدا آرى، و پيوسته از طريقه دين خدا كه فطرت خلق را بر آن آفريده است پيروى كن كه هيچ تغييرى در خلقت خدا نبايد داد، اين است آيين استوار حق، و ليكن اكثر مردم (از حقيقت آن) آگاه نيستند.»

متأسفانه اکثر ما انسان‌ها از توجه به فطرت خود غافلیم و به دنیا و متاع دنیوی مشغول شدیم. « وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاَّ لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ لَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِلَّذينَ يَتَّقُونَ أَفَلا تَعْقِلُون‏[انعام/۳۲] زندگانى اين دنيا بازيچه‏‌اى بيش نيست و سراى آخرت براى كسانى كه پرهيزگارى پيشه نمايند بسيار بهتر است. پس چرا عاقلانه فكر نمى‏‌كنيد؟.»
در این آیه با توجه به عقل تأکید شده است البته نه هر عقلی، عقلی که انسان را به فطرت و اخلاق و انسانیت رهنمون شود. متأسفانه در دنیای امروز، کارهای خلاف اخلاق و انسانیت را به عنوان عقل گرایی و آزاداندیشی و… تبلیغ می‌کنند؛ طرفداران آن کارهای بد ــ با آنکه بدی و بی‌ارزشی آن را می‌دانند ــ ولی منکر این اثرات شده و آنها را توجیه می‌کنند.
آدمی که در این دنیا مخالفت با فطرتش کرده و دین و قیامت را به حاشیه می‌برد؛ روزی می‌رسد که به او می‌گویند: «اقْرَأْ كِتابَكَ كَفى‏ بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسيبا [اسراء/۱۴] تو خود كتاب اعمالت را بخوان (و بنگر تا در دنيا چه كرده‏‌اى) كه تو خود تنها براى رسيدگى به حساب خويش كافى هستى.»

راهکار عملی و سخن آخر
وقتی که انسان بزه‌کاری در دادگاه دنیا، به عملکرد نامناسب خود ــ که مخالف فطرتش بوده اعتراف می‌کند؛ باید بدانیم آن دنیا که حساب و کتابش خیلی دقیق‌تر از این دنیاست و مو را از ماست می‌کشند؛ به طریق اولی به کارهای مخالف فطرت خود اعتراف کرده و به خود نمره منفی می‌دهد.

پی‌نوشتها
[۱]. فارس نیوز، مدال شجاعت برای قتل عام ۱۴۰ هزار انسان، از کشتار هیروشیما پشیمان نیستی؟ / خلبان آمریکایی: نه، به جهنم!
[۲]. آیات متعددی از آرزوی بازگشت بدکاران به دنیا سخن می‌گوید. «وَ لَوْ تَرى‏ إِذِ الْمُجْرِمُونَ ناكِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً إِنَّا مُوقِنُونَ[سجده/۱۲] (يا پيامبر) اگر ببينى كه مجرمين و جنايتكاران در پيشگاه پروردگارشان چگونه سر بزير افكنده و مي‌گويند: پروردگارا، ديديم و شنيديم. ما را بدنيا بازگردان تا اعمال صالح انجام دهيم. اكنون ما يقين حاصل كرديم. (بحال آنها تأسف خواهى خورد)، ترجمه کاویانپور، ص۴۱۶.